به گزارش پایگاه اطلاع رسانی پژوهشکده مطالعات راهبردی حوزه و روحانیت، اولین مورد از ابتلای ویروس کرونا در ایران، در تاریخ 29 بهمن 98، در شهر مقدس قم کشف گردید که این مسئله باعث قرار گرفتن این شهر مقدس در کانون توجهات ملی و فراتر از آن گردید. در پی آن، درخواست هایی مبنی بر قرنطینه شهر قم و نیز تعطیلی اماکن مقدسه، مساجد، هیئت ها و اجتماعات مذهبی و… در کنار تعطیلی دروس حوزه علمیه، وضعیتی بی سابقه را برای جامعه روحانیت و نیز دستگاه معرفت دینی رقم زد که در ادامه، پاسخ به ابعاد مختلف بحران به وجود آمده، از الهیات اعتقادی روحانیت و حوزه علمیه تا الهیات سیاسی و پزشکی را نیازمند واکنش کرد.

با توجه به مطالب  مذکور و نظر به اهمیت مسئله کرونا و مواجهه روحانیت و حوزه علمیه با آن، طرحی پژوهشی با عنوان «تحلیل عملکرد روحانیت و حوزه علمیه در مقابله با بحران کرونا» توسط جناب آقای توحید اسماعیل پور و به سفارش پژوهشکده مدیریت راهبردی حوزه و روحانیت تدوین گردید تا ابعاد مختلف مسئله را مورد بررسی و تحلیل دقیق قرار دهد.

سوال اصلی که در این طرح نامه مطرح گردیده، این است که «کنشگري حوزه علمیه و روحانیت در مقابله با بحران کرونا چگونه صورت بندي و تحلیل می شود؟». همچنین گونه شناسی جریان ها و طیف هاي مختلف حوزوي در مواجهه با بحران کرونا، چگونگی عملکرد روحانیت در برابر بحران شیوع کرونا، چگونگی عملکرد نهادي و تصمیم گیري حوزه علمیه و مراکز رسمی منتسب به حوزه در مواجهه با بحران شیوع کرونا نیز، از جمله سوالات فرعی است که در طرح نامه مذکور مورد پرسش قرار گرفته است.

ضرورت پژوهش؛ از پیامدهای فرهنگی و دینی تا عرصه های اقتصادی و اجتماعی همه گیری کرونا

در بیان ضرورت پژوهش مطرح شده در طرح نامه، چنین آمده است که پیامدهای فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و همچنین دینی این بیماری فراگیر، عمیق و غیر قابل چشم پوشی است به گونه ای که عادت واره ها، سبک زندگی، آئین و مناسک دینی و اجتماعی را یا تعلیق کرده یا متحول ساخته است. در این بین حوزه و روحانیت در معرض پرسش های متعددی، از سنخ الهیاتی و هستی شناسانه گرفته تا عینی و جامعه شناختی نهاد دین، قرار گرفته است. نوع مواجهه نهاد حوزه و روحانیت، از مشارکت فعال تا سکوت و انفعال، جایگاه حال و آینده این نهاد را در سطوح مختلف ملی و فرا ملی تعیین می کند.

بنابراین مطالعه دقیق و وضعیت شناسی حوزه و روحانیت در به کارگیری ظرفیت ها و نیز شناسایی نقاط ضعف آن در مواجهه با بحران کرونا، می تواند حوزه را در رویارویی با کلان بحران های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی آینده توانمند سازد و به کارآمدی بیش تر در راستای مدیریت و حل مسائل بیانجامد.

آزمون مباحث کلامی و حکمی حوزه در جریان کرونا

قابل ذکر است که طرح نامه مورد بحث، پس از تدوین، در جلسه شورای علمی پژوهشکده مطالعات راهبردی حوزه و روحانیت مورد نقد و بررسی قرار گرفت. در این جلسه حجت الاسلام و المسلمین محسن قنبریان در رابطه با نوع مواجهه حوزه با مسئله کرونا خاطرنشان کرد: در جریان کرونا ویروس مباحث کلامی و حِکمی حوزه به میزان کَمی مورد محک و آزمون قرار گرفت که نیاز است در چنین پژوهش هایی، کیفیت این مسئله تحلیل شود.

همچنین حجت الاسلام والمسلمین زارعی در نقد این طرح نامه اظهار داشت: براي تعریف مفاهیم و تحدید آنها باید به اسناد بالادستی و اصلی حوزه مراجعه شود؛ مثلا تعریف حوزه را طبق اسناد حوزوي نگاشت تا با دقت بیش تری به مسئله پرداخته شود. وی همچنین با اشاره به زیرساخت های نهاد روحانیت، بررسی آنها و مسئولیت هاي نهاد روحانیت در شرایط خاص کشور را نیازمند تعمق و توجه بیش تری دانست و گفت لازم است بدانیم که ما چه زیر ساخت هایی داریم و آیا این زیرساخت ها از کفایت لازم برای رویارویی با مسائل آینده برخوردار است یا خیر؟

در این جلسه حجت الاسلام و المسلمین محمدی نیز در نقد طرح نامه، به ساحت دینداری مردم اشاره کرد و اظهار کرد: در رابطه با ساحت های دینداری مردم، یک مسئله، اقدامات روي زمین مانده درباره مسائل دینی مردم است. مثلا مسئله اموات کرونایی که روي زمین مانده بود و در برهه اي بعضاً حتی بدون غسل و کفن هم دفن شد و ورود و حضور روحانیت واقعا این مسئله و دغدغه دینی مردم را حل و رفع کرد، از جمله این موارد است. این مجموعه اقدامات در صحنه ي نهاد دین، به حفظ فضاي دینداري مردم کمک کرد. باید به این موارد توجه داده شود و اهمیت آن در نظر محققین پررنگ باشد و مثل فاز اول فراگیري کرونا، این مسئله مغفول نماند.

توجه دشمنان به آثار اعتقادی پدیده همه گیری کروناویروس

حجت الاسلام میرمعزی در جمع بندی اولیه نقد و بررسی طرح نامه بیان داشت: این حضور روحانیت در عرصه کرونا، از نظر اعتقادي و دینی آثار زیادي داشته و دشمن هم روي این آثار اعتقادي سوار شده است. بحران کرونا در اقتصاد و علم و سیاست ما را گرفتار چالش کرده است و این عرصه ها نیاز به پژوهش و احصا دارد.

توحید اسماعیل پور، مجری و نویسنده طرح نامه در پاسخ به نقد های وارد شده به طرح نامه، اظهار داشت: گرد آوري و تیب بندي کنش گري رسالت هاي روحانیت در ابعاد علمی و فرهنگی در مسئله کرونا مهم است اما نیازمند اولویت بندي است. بنای ما بر این است که یک پژوهش مسئله محور و متمرکز شده روي نقطه یا نقطه هاي خاص را پی بگیریم، فقط نیاز است آن نقاط مشخص و اولویت بندي گردد.

در انتهای جلسه، موارد زیر به عنوان جمع بندی نهایی مطرح گردید:

 سه قلمرویی که روحانیت و نهاد دین باید در مسئله کرونا به آن ورود کنند، عبارتند از:

1. حوزه هاي علمیه(آموزش و پژوهش در آن و مشکلات پیرامون آن)؛
2. جامعه ایرانی(مردم و نظام)؛
3. عرصه بین الملل.